10 MAART 2023
We onderzoeken hoe we het voedingssysteem in de zorgsector kunnen verduurzamen
De Nederlandse zorgsector heeft een relatief groot aandeel in de totale uitstoot van broeikasgassen: zo’n 8%. Mede daarom wordt er sectorbreed naar verduurzaming gekeken, onder ander binnen het Integraal Zorgakkoord en de Green Deal Duurzame Zorg. In de voedingssystemen is ook winst te behalen, maar dat is complex vanwege de verschillende schakels en de hoge veiligheids- en gezondheidsnormen. Dat vraagt om een brede blik, die nu wordt toegepast binnen het onderzoek. Het wordt betaald door EWUU, een samenwerkingsverband van Eindhoven University of Technology, Wageningen University & Research (WUR), Utrecht Universiteit en Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC Utrecht). De onderzoekers gebruiken de expertise vanuit ons programma Goede Zorg Proef Je, waarbij we ons met een breed netwerk inzetten het voedingsaanbod in ziekenhuizen gezonder en duurzamer te maken. Sander Biesbroek (WUR), één van de betrokken onderzoekers, is enthousiast: ‘Ik denk dat we een grote slag kunnen maken om de voedingssystemen in de zorg circulairder en meteen gezonder te maken, vooral door een focus op plantaardige eiwitconsumptie.’
Op verschillende vlakken kunnen voedingssystemen in de zorg verduurzamen. Zo kunnen vraag en aanbod beter worden afgestemd, kan afvalrecycling beter en het menu duurzamer. Gerda Pot, programmacoördinator Alliantie Voeding in de Zorg: ‘Over het algemeen willen ziekenhuizen voldoen aan de Richtlijnen Goede Voeding, waarbij ze ook toewerken naar een plantaardiger menu.’ Naast gezonde voeding focussen veel ziekenhuizen op voldoende energie en eiwitinname om herstel te ondersteunen. Sander vult aan: ‘We weten alleen onvoldoende of ze zich daarbij ook richten op plantaardige eiwitinname met oog op verduurzaming.’ Daarnaast focussen veel ziekenhuizen op textuur, presentatie en smaak.
Maar wat is een duurzaam voedingssysteem voor ziekenhuizen eigenlijk? ‘Naast gezond en voedzaam voedsel met een lage milieu-impact, moet een duurzaam voedselsysteem ook onze natuurlijke hulpbronnen beschermen, voedselverlies en -verspilling beperken, hulpbronnen in de eerste plaats gebruiken voor menselijke consumptie en voedselresten hergebruiken in de keten,’ legt Sander uit. ‘Dat is erg complex, zeker binnen de zorg. Daarom is het goed dat we al die factoren eerst uitgebreid inventariseren. Ik ben blij met de samenwerking met Alliantie Voeding in de Zorg, waarbij we gebruik maken van de expertise van het Goede Zorg Proef Je-netwerk.’
Binnen het project wordt eerst de gezondheids- en milieu-impact van het huidige voedingsaanbod in drie Goede Zorg Proef Je-ziekenhuizen bepaald: Ziekenhuis Gelderse Vallei, UMC Utrecht en Meander Medisch Centrum, net als de huidige voedselverspilling. Daarna worden de patiënten-menu's van beoordeeld op voedingskwaliteit en milieubelasting. De voedingskwaliteit wordt berekend op basis van het eiwitgehalte en kwaliteit, de nutriëntendichtheid en calorieën. De milieubelasting wordt bepaald door de voedingsmiddelen te koppelen aan de database Milieubelasting Voedingsmiddelen van het RIVM. Hierin worden broeikasgasemissie, landgebruik, watergebruik, eutrofiëring van zowel zout als zoet water en verzuringspotentieel gedocumenteerd. ‘Door te weten wat de gezondheids- en milieu-effecten van de menu’s zijn kunnen we beoordelen of het menu gezond en duurzaam is,’ aldus Sander.
Naast de menu’s worden ook kansen en barrières rondom wetgeving en samenwerking in de keten geïnventariseerd. ‘We bekijken welke partijen bij het voedingssysteem zijn betrokken, van leveranciers tot patiënt. Wat is hun rol en doel? Wat houdt hen tegen om meer circulair te zijn?’ legt Sander uit. ‘Daarom is het belangrijk dat alle schakels meedenken en relevante data aanleveren, zoals over inkoop, kosten en verspilling.’ Dat er drie verschillende ziekenhuizen in dit project onder de loep worden genomen is uniek en een pré, volgens Sander. Ziekenhuis Gelderse Vallei geldt daarbij als regionaal hospitaal en als hét Voedingsziekenhuis met een sterke link met WUR, Meander Medisch Centrum is een topklinisch ziekenhuis en als academisch ziekenhuis is UMC Utrecht betrokken. ‘Hierdoor kunnen we een breed beeld krijgen en bieden ze een ideale proeftuin,’ verduidelijkt Sander.
Aan de hand van scenarioanalyses wordt onderzocht welke relatief kleine wijzigingen in de huidige ziekenhuismenu’s veel positieve invloed hebben op de voedingskwaliteit en milieu-impact. Sander: ‘Het ziekenhuismenu kan bijvoorbeeld beginnen met duidelijk aangeven welke maaltijden plantaardig zijn naast de indicatie of het eiwitrijk is. Dat zijn snelle winsten.’
Recent heeft de studie een subsidie ontvangen en start deze maand. Het project duurt een jaar. Naast de inbreng van expertise en facilitering in het netwerk zal Alliantie Voeding in de Zorg de resultaten ontsluiten binnen het grote Goede Zorg Proef Je- netwerk. Gerda: ‘Het project sluit goed aan bij wat er leeft in ons Goede Zorg Proef Je-netwerk. Naast gezonde voeding krijgt duurzame voeding ook steeds meer aandacht.’
Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig