Aandacht voor overgewicht in zorgopleidingen

Het aantal mensen met overgewicht en obesitas in Nederland stijgt. Als er niks verandert, heeft in 2040 2 van de 3 volwassenen overgewicht. Overgewicht wordt in verband gebracht met tal van aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten, kanker, maar ook met depressie en angststoornissen.

Om overgewicht, obesitas en gerelateerde aandoeningen te voorkomen is het belangrijk dat zorgprofessionals in de opleidingen kennis en vaardigheden ontwikkelen om adequate en effectieve adviezen te kunnen geven. Aandacht voor een brede blik op leefstijl en achterliggende verbanden, zoals medicijngebruik, cultuur en gezondheidsvaardigheden is hierbij essentieel. Dit project, 'Overgewicht en Leefstijl in Zorgopleidingen', wordt ondersteund door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Nationaal Preventieakkoord

Met het Nationaal Preventieakkoord (NPA) wordt een belangrijke stap gezet om te komen tot een gezonder Nederland. Overgewicht is één van de drie pijlers in het NPA, hierbinnen zijn Alliantie Voeding in de Zorg (AVZ) en Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) partners. Samen met de Hogeschool Utrecht (HU) werken we de komende jaren aan het realiseren van een van de ambities uit het preventieakkoord:

Ondersteuning individu

Eén van de routes om te werken aan preventie en aanpak van overgewicht en daaraan gerelateerde ziekten is ondersteuning aan het individu vanuit de zorg. Juist artsen en verpleegkundigen kunnen een rol van betekenis spelen bij preventie. Zij komen in aanraking met alle lagen van de bevolking en ervaren dagelijks de gevolgen van leefstijl en andere factoren die meespelen bij overgewicht en obesitas. Toch is er onvoldoende aandacht voor preventie in de zorgopleidingen. Het ontbreken van kennis over o.a. gezonde voeding kan leiden tot handelingsverlegenheid onder artsen en verpleegkundigen. Ook blijkt dat (kennis over) het doorverwijzen naar andere disciplines en programma’s geoptimaliseerd moet worden.

Opleidingen van basisartsen en verpleegkundigen

Binnen project 'Overgewicht en Leefstijl in Zorgopleidingen' staan de opleidingen van basisartsen en verpleegkundigen centraal. Beoogd wordt om binnen 2,5 jaar structurele aandacht in de curricula te bereiken voor voeding, bewegen, stress/ontspanning, samenwerking in de keten en andere achterliggende factoren bij minimaal vier geneeskunde-opleidingen en 20% van de HBO- en MBO-verpleegkunde-opleidingen. Dit zodat artsen en verpleegkundigen de kennis, vaardigheden en tools aangeboden krijgen om optimaal in te zetten op preventie.

Het is belangrijk een brede blik te houden op leefstijl en andere factoren die spelen bij obesitas. Factoren die meespelen kunnen o.a. zijn: slaap, genen, dikmakende medicatie, de sociale omgeving, psychische factoren, cultuur, gezondheidsvaardigheden, de obesogene omgeving, etc. Alleen met deze brede blik is het mogelijk om goed te kunnen signaleren, begrip te hebben voor de complexiteit van obesitas en samen open en zonder oordeel in gesprek te gaan.

Werkwijze

Het project wordt uitgevoerd middels drie werkpakketten:
1.    Netwerkvorming en afstemming (trekker AVZ):
Hieronder valt afstemming met het netwerk, het onderwijs en de samenwerkingspartners, coördinatie en communicatie.

2.    Inventarisatie en plan van aanpak (trekker PON):
Hieronder valt een analyse van de huidige curricula, het achterhalen van knelpunten en behoeften bij beroepsgroepen, opleidingen en studenten en een inventarisatie van huidige modules en materialen. Dit resulteert uiteindelijk in een plan van aanpak voor onderwijsontwikkeling.

3.    Ontwikkeling onderwijs en vernieuwing inbedden (trekker HU):
Binnen dit werkpakket worden suggesties met betrekking tot de volgende aspecten opgesteld: (eind)competenties, leerdoelen, toetsvormen, fasering van het onderwijs, onderwijsvormen, studiemateriaal, competenties docent en bijscholing docenten.

Samenwerking 

De klankbordgroep en de werkgroep PON-partners delen inzichten over wat er nodig is in opleidingen en de praktijk vanuit hun expertises. Zij doen daarnaast suggesties over hoe dit bereikt kan worden.

Klankbordgroepleden: Arts & Leefstijl, de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG), Kenniscentrum Sport & Bewegen, het Ministerie van VWS, het Nederlands Jeugd Instituut (NJI), Pharos, Student & Leefstijl, Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) en het Voedingscentrum. 

Werkgroep PON-partners: Beroepsvereniging Leefstijlcoaches Nederland (BLCN), Dutch Society for Metabolic and Bariatric Surgery (DSMBS), Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF), The Netherlands Association for the Study of Obesity (NASO), Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), Nederlandsche Internisten Vereniging (NIV) en de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD). Ook de Verzorgenden & Verpleekundigen Nederland (V&VN), het ErasmusMC, en Lectoraat Voeding, Leefstijl en Bewegen van de Hogeschool Zuyd zijn betrokken.

Nadia Botros, Alliantie Voeding in de Zorg

Neem contact op

Menrike Menkveld (Alliantie Voeding in de Zorg), Nadia Botros (Alliantie Voeding in de Zorg), Marieke Plas (Partnerschap Overgewicht Nederland), Jellie Zuidema (Hogeschool Utrecht), Liesbeth Haverkort (Hogeschool Utrecht)