Gericht op gezondheidswinst
Gericht op gezondheidswinst
30 JUNI 2025
Vanuit haar werk als diëtist in de patiëntenzorg groeide haar betrokkenheid bij onderzoek. Samen met collega’s werd een begin gemaakt met het verzamelen van gegevens van patiënten die chemotherapie en bestraling ondergingen. Zo ontstond stap voor stap een database, in eerste instantie bedoeld om de kwaliteit van de zorg te kunnen evalueren. Al snel groeide dit uit tot bredere dataverzameling: over gewichtsverloop, sondevoeding en behandeluitkomsten. Wat begon als kwaliteitsmonitoring leidde tot een eerste onderzoekstraject. Annemieke: “Nu heb ik een mooie combinatie: ik zie nog steeds patiënten, maar ik werk ook aan lopend en nieuw onderzoek.” Zo heeft ze haar eigen poliklinisch spreekuur waarin ze mensen met hoofd-halskanker tijdens bestraling ziet. Onlangs is Annemieke gepromoveerd op het thema hoofd-halskanker.
Een van de bevindingen uit haar proefschrift is het voorspelmodel voor sondeplaatsing. Dit model heeft als doel om te voorspellen of een patiënt wel of geen preventieve sonde nodig heeft — specifiek een PEG-sonde (Percutane Endoscopische Gastrostomie), die via de buik wordt geplaatst. Voorheen kregen alle patiënten die behandeld werden met chemotherapie en bestraling standaard een PEG-sonde, maar volgens de nieuwe richtlijn hoeft dit alleen nog te gebeuren op basis van een duidelijke indicatie. Het probleem was dat lange tijd niet helder was wat deze indicaties precies zijn. Daarom zijn retrospectief patiëntgegevens geanalyseerd, zowel van het eigen centrum als van andere hoofd-halscentra in Nederland.
Er is gekeken welke patiënten uiteindelijk vier weken of langer sondevoeding nodig hadden. Dit werd gebruikt als maatstaf voor de noodzaak van preventieve PEG plaatsing. Met het voorspelmodel kan nu een inschatting worden gemaakt van het risico dat een patiënt langdurig (vier weken of langer) sondevoeding nodig zal hebben. Blijkt uit het model dat de kans op langdurige sondevoeding hoger is dan 90%, dan wordt geadviseerd om preventief een sonde te plaatsen. Ligt het risico tussen de 70 en 90%, dan is sprake van een twijfelgeval. In dat geval is het belangrijk om samen met de patiënt een weloverwogen keuze te maken. Door goede voorlichting over de voor- en nadelen kan de patiënt zelf meebeslissen. Er wordt gewerkt aan een keuze-instrument dat patiënten helpt bij een geïnformeerde keuze over het plaatsen van een sonde, in de vorm van een consultkaart en een animatie. Deze tools worden later dit jaar verwacht. Het voorspelmodel is extern gevalideerd en wordt in de praktijk in het UMC Utrecht gebruikt.
Bij hoofd-halskanker en andere vormen van kanker is het tijdens de behandeling belangrijk om ondervoeding te voorkomen en iedere patiënt wordt bij opname hierop gescreend. Als er sprake is van een risico, krijgt de patiënt een energie- en eiwitverrijkt dieet. Is dat risico er niet, dan gelden de Richtlijnen Goede Voeding — tenzij er een ander medisch dieet van toepassing is. Voor veel patiënten met chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten, is het belang om gezonde voeding beter te verankeren in de behandeling. Om inzicht te krijgen in hoeverre het eetpatroon voldoet aan de Richtlijnen Goede Voeding, werkt Annemieke in diverse projecten met de Eetscore, een korte vragenlijst die weergeeft in hoeverre patiënten voldoen aan de Richtlijnen Goede Voeding.
In het project EetWijzer, onderdeel van de ZonMw projecten naar Leestijl in de Zorg, wordt in het UMC Utrecht de Eetscore ingezet bij verschillende patiëntengroepen. De uitkomsten van de Eetscore bieden een handvat om het onderwerp voeding bespreekbaar te maken, maar vereist ook interdisciplinaire afstemming om het in de praktijk te integreren. Door samenwerking met Wageningen Universiteit en de andere Alliantie-ziekenhuizen kunnen we van elkaar leren hoe we dit duurzaam kunnen implementeren.
In het ziekenhuis was de focus jarenlang op energie- en eiwitrijke voeding omdat veel patiënten een risico op ondervoeding hebben. Nu stimuleren we ook minder suiker, minder zout en meer plantaardige keuzes — zonder de patiënten uit het oog te verliezen die wél extra energie en eiwitten nodig hebben. Sinds 2021 is het UMC Utrecht aangesloten bij het landelijke programma Goede Zorg Proef Je ® van Alliantie Voeding in de Zorg. Als voorhoedeziekenhuis is er aanzienlijke vooruitgang geboekt. Dat vroeg wel om een omslag:
Annemieke: “Verandering roept soms weerstand op. Niet iedereen is direct enthousiast over het nieuwe voedingsaanbod of het idee dat keuzes worden beperkt. Uit interviews met medewerkers blijkt dat smaak, keuzevrijheid en betaalbaarheid belangrijk zijn. Daar proberen we zoveel mogelijk op in te spelen. We willen gezonde keuzes makkelijker maken, zonder de vrijheid van keuze uit het oog te verliezen.”
De LWDO heeft als doel om oncologische diëtetiek verder te professionaliseren. Onlangs is Annemieke toegetreden als vicevoorzitter van de LWDO en is ze actief in diverse (richtlijn)commissies. Het handboek voeding en kanker waarvan de eerste druk in 2012 verscheen is een mooi resultaat waar met de LWDO collega’s hard aan gewerkt is. Het is een praktisch naslagwerk om andere zorgprofessionals die werken met mensen met kanker beter toe te rusten. Het doel van het handboek is om goede, actuele en onderbouwde informatie te bieden over voeding in alle fasen van de ziekte. “Deze ervaring wil ik ook benutten in de samenwerking in de Alliantie Voeding in de Zorg, om zo echt gezondheidswinst door voeding te realiseren”. Licht Annemieke toe.
Annemieke hoopt ziekenhuis-breed nog meer aandacht te creëren voor de rol van gezonde voeding en is actief in verschillende projecten die met Alliantie Voeding in de Zorg worden uitgevoerd. In het nieuwe project FUEL werkt ze mee aan het ondersteunen van medewerkers om patiënten te ondersteunen naar duurzamer en gezonder eetgedrag. Ook het project EetWijzer draag bij door het onderzoek naar processen en welke zorgprofessionals nodig zijn om aandacht voor voeding en leefstijl structureel in te bedden. Dit project is samen met de praktijk opgezet, waardoor de kans op slagen groter is.
Annemieke benadrukt dat het stimuleren van gezondere voeding en leefstijl vraagt om extra aandacht bij andere zorgprofessionals, zoals artsen, verpleegkundigen, en andere paramedici. Het mooiste zou zijn als voedings- en beweegadvisering opgenomen wordt in oncologische zorgpaden en, zo nodig, door te verwijzen naar professionals zoals de oncologiediëtist en oncologisch fysiotherapeut voor gepersonaliseerde adviezen. Als laatste benadrukt Annemieke dat Goede Zorg Proef Je ® een voorbeeld is waar ze trots op is. “Hiermee hebben we gezamenlijk stappen gezet richting een gezondere eetomgeving”.
Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig
