Metabole Stress

De rol van voeding en bewegen bij herstel van ernstige ziekte

Steeds meer mensen kampen met chronische gezondheidsklachten als gevolg van een ernstige ziekte. Soms nog jaren nadat zij de ziekte doormaakten. ‘Er is steeds meer bekend over de rol van voeding bij het herstel,’ aldus Arthur van Zanten, internist-intensivist in Ziekenhuis Gelderse Vallei. ‘Goede begeleiding daarin is essentieel in de herstelfase. Het begint echter met voldoende aandacht voor voeding tijdens de acute ziekte.’


Jaarlijks belanden ca. 100.000 mensen in Nederland op de Intensive Care (IC), bijvoorbeeld door een ernstige infectie, zoals COVID-19, of na een ongeluk. Nog veel meer mensen maken een periode van zware lichamelijke stress door, bijvoorbeeld door een operatie. Veel mensen houden jarenlang klachten, zoals ernstige vermoeidheid en krachtverlies. Ook een verminderd concentratievermogen, geheugenverlies en depressieve stemmingen komen veel voor (post-intensive care syndroom - PICS).

Waarom herstellen sommige patiënten goed en volledig, en anderen niet of nauwelijks? Onze onderzoekslijn Metabole Stress bestudeert deze vraag en kijkt naar de rol van voeding en beweging daarbij. Arthur van Zanten, buitengewoon hoogleraar Nutrition During Recovery from Metabolic Stress aan Wageningen University & Research (WUR), verbindt met zijn leerstoel de topexpertise van Ziekenhuis Gelderse Vallei en WUR aan elkaar. Ook kennis uit andere disciplines wordt benut. Zo ondergaan bijvoorbeeld topsporters en militairen ook extreme lichamelijke belasting. Het onderzoek is ingebed in de vier fases die patiënten met metabole stress doormaken: de acute fase, de post–acute fase, de herstelfase op de verpleegafdeling van het ziekenhuis en de herstelfase daarna: thuis, in een revalidatiecentrum of verpleeghuis. Elke fase heeft andere aandachtspunten. 

Herstelfases na een IC-opname

De diverse herstelfases na een IC-opname hebben verschillende aandachtspunten. In fase 1, ongeveer dag 1-4 van een IC-opname, is de energiehuishouding ernstig verstoord. Patiënten verliezen veel spiermassa. De timing en dosis van calorieën en eiwitinname, en voldoende inname van vitamines en sporenelementen, is dan erg belangrijk. Ook is er risico op het refeeding syndroom, omdat patiënten vaak langere tijd slecht hebben gegeten. Hierbij kunnen ernstige en potentieel fatale verschuivingen in de vocht- en elektrolytenbalans ontstaan. In fase 2, de post-acute fase op de IC, is het beperken van spiermassaverlies één van de belangrijkste aandachtspunten. Een IC-patiënt kan in eerste tien dagen tot een kilogram aan spiermassa per dag verliezen. In fase 3, de herstelfase op de verpleegafdeling van het ziekenhuis, blijft de inname van voldoende energie en eiwit een belangrijk aandachtspunt. Het monitoren van de inname is lastig en heeft volop aandacht in onze onderzoeken. In fase 4, na ontslag uit het ziekenhuis, volgt een lange herstelperiode thuis, in een revalidatiecentrum of verpleeghuis. Blijvende aandacht voor voeding en bewegen is essentieel voor een goed herstel. De behoefte aan eiwit en energie is nog steeds sterk verhoogd in deze fase. Nazorg-programma’s kunnen patiënten ondersteuning geven in het herstel in deze fase.

Projecten 

Fase 1: Acute fase van metabole stress op de IC (ongeveer dag 1-4)

Promovendus Anoek Hermans (WUR/ZGV) onderzoekt de rol van eiwitten tijdens een IC-opname. In de LECTURE-studie bekijkt ze de hoeveelheid gegeven eiwitten op basis van het vetvrije massa, het deel van het totale lichaamsgewicht dat bestaat uit spierweefsel, botten en vocht. Ze bestudeert of het rekening houden met de vetvrije massa effect heeft op het behoud van de spiermassa en op herstel. Ook start ze met substudies van de PRECISE-trial, een door het Maastricht-UMC (MUMC) geïnitieerde multi-center studie, naar hogere eiwitgehaltes tijdens de IC-opname. In drie substudies in Ziekenhuis Gelderse Vallei onderzoekt ze de effecten van inflammatie op de darm en spier, intracellulaire autofagie en mitochondriële (dys)functie. In samenwerking met Universitair Ziekenhuis Brussel onderzoekt ze in twee substudies het effect op het behoud van spiermassa en het energiegebruik.

Hypofosfatemie – een te lage fosfaatwaarde in het bloed - is een belangrijk kenmerk van het refeeding syndroom. Promovendus Max Melchers (WUR-ZGV) onderzoekt in de Hyppocrates studie de fysiologische processen van refeeding hypofosfatemie bij IC-patiënten. Promovendi Hanneke Moonen (WUR/ZGV) en Rianne Slingeland-Boot (WUR/ZGV) zijn betrokken bij de MIC-studie. In deze samenwerking met Fysiologie van Mens & Dier van WUR wordt de mitochondriële dysfunctie en de rol van voeding tijdens sepsis onderzocht. In vervolgstudies onderzoekt Max Melchers of het filteren van inflammatoire cytokinen het herstel van mitochondriële functie kan verbeteren. In de Propofol studie onderzoekt Rianne de effecten van propofol, een slaapmiddel, op de mitochondriële functie en op de mortaliteit binnen zes maanden. In D2O studie onderzoekt Hanneke Moonen, samen met MUMC, een nieuwe methode om de snelheid van spiereiwit opbouw in IC-patiënten te meten. Als deze methode werkt kan deze worden benut voor onderzoek naar de rol van verschillende voedingen op spiereiwit opbouw bij IC-patiënten.

Afgeronde studies in de acute fase op de IC

Promovendus Rianne Slingerland - Boot (WUR-ZGV):

Promovendus Kristine Koekkoek (UMCU-ZGV):

Promovendus Hanneke Moonen (WUR-ZGV):

Fase 2: Post-acute fase van metabole stress op de IC

In de RECOVER-Energy studie onderzoekt promovendus Hanneke Moonen (WUR/ZGV) het energiemetabolisme met behulp van indirecte calorimetrie op de IC en tijdens de herstelfase erna. In de Precise – substudies van Anoek Hermans worden metabolomics en autofagie-onderzoek ingezet om op celniveau onderzoek te doen naar de rol van hoog-eiwit voeding op spierfunctie.

Afgeronde studies in de post-acute fase op de IC

Promovendus Hanneke Moonen (WUR-ZGV):

Promovendus Kristine Koekkoek (UMCU-ZGV):

 Fase 3: Herstelfase op de verpleegafdeling van het ziekenhuis

Ziekenhuis Gelderse Vallei gebruikt digitale voedingslijsten om te monitoren wat een patiënt daadwerkelijk opgegeten heeft. In de ValiFood-studie valideert promovendus Yente Boelens (WUR/ZGV) de digitale voedingslijsten en een fotografie methode. In de Prospect I-studie meet Rianne Slingerland-Boot (WUR/ZGV) de eiwit-en energie-inname op de verpleegafdeling na een IC-opname. Daarnaast start Yente de Prospect-II studie op, om het effect van een voedingsprotocol met stapsgewijze afbouw van de sondevoeding na IC-opname te onderzoeken en tekorten in de herstelfase te voorkomen.  
In de Confucius-studie onderzoekt Yente Boelens of een verhoogde eiwitinname in de herstelfase op de verpleegafdeling leidt tot beter functioneel herstel. Hiervoor krijgen 72 post-IC patiënten zes weken lang tweemaal daags een eiwitsupplement of een isocalorisch koolhydraat supplement.

Afgeronde studies in de herstelfase op de verpleegafdeling

Promovendus Hanneke Moonen (WUR-ZGV)

Fase 4: Herstelfase na ontslag uit het ziekenhuis 

Na ontslag uit het ziekenhuis volgt een lange herstelperiode thuis, in een revalidatiecentrum of verpleeghuis. Blijvende aandacht voor voeding en bewegen is essentieel voor een goed herstel. De behoefte aan eiwit en energie is nog steeds sterk verhoogd in deze fase. Nazorgprogramma’s kunnen patiënten ondersteuning geven in het herstel in deze fase. 
De nazorg van Ziekenhuis Gelderse Vallei wordt onderzocht in samenwerking met WUR. Ook nemen we als partner deel aan het NutriDutch+ consortium (Amsterdam UMC, onderzoeksvoorstel ingediend) en zijn er aanvragen gedaan om COVID-19 patiënten verder te volgen op metabole, fysieke, inflammatoire en voedingsgerelateerde parameters.

Media & Publicaties

Type

Wetenschappelijke publicatie

Auteur(s)

Michelle Carmen Paulus1,2 , Marjolein Drent3,4,5 , Imre Willemijn Kehinde Kouw1,2 , Michiel Gerard Juliaan Balvers2 , Aalt Bast3,5 and Arthur Raymond Hubert van Zanten1,2*

Verschijningsdatum

Juli 2024

Type

Wetenschappelijke publicatie

Auteur(s)

Robin L. Goossen a,*, Relin van Vliet a, Lieuwe D.J. Bos a, Laura A. Buiteman-Kruizinga a,b, Markus W. Hollman c, Sheila N. Myatra d, Ary Serpa Neto e,f,g,h, Peter E. Spronk i, Meta C.E. van der Woude j, David M.P. van Meenen a,c, Frederique Paulus a,k, Marcus J. Schultz a,l,m,n, for the PRoVAcT-COVID investigators1

Verschijningsdatum

Juli 2024

Type

Wetenschappelijke publicatie

Auteur(s)

Cheng Lv, Lingliang Zhou, Yufeng Zhou , Charles Chin Han Lew, Zheng-Yii Lee, M. Shahnaz Hasan, Baiqiang Li, Yang Liu, Jiajia Lin, Wenjian Mao , Christian Stoppe , Arthur Raymond Hubert van Zanten, Weiqin Li, Yuxiu Liu, Lu Ke and the Chinese Critical Care Nutrition Trials Group (CCCNTG)

Verschijningsdatum

April 2024

Contactpersoon

Gerda Pot

Neem contact op

Team

O.a.: Arthur van Zanten (ZGV), Renger Witkamp (WUR), Klaske Norren (WUR), Marco Mensink (WUR), Arie Nieuwenhuizen (WUR), Sander Grefte (WUR), Hans Zwerver (ZGV/UMCG), Jaap Keijer (WUR), Rianne Slingeland Boot (WUR/ZGV), Hanneke Moonen (WUR/ZGV), Kristine Koekkoek (UMCU/ZGV), Max Melchers (WUR/ZGV), Anoek Hermans (WUR/ZGV), Imre Kouw (WUR), Michelle Paulus (ZGV), Agnes Berendsen (WUR)

Subsidie

Stichting IC Research

Researchfonds ZGV

Partners

Schrijf u nu in voor onze nieuwsbrief!

Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig

Bekijk hier de laatste nieuwsbrief

Uw persoonsgegevens worden conform onze Privacy- en Cookieverklaring verwerkt. Uitschrijven kan onderaan iedere nieuwsbrief die u van ons ontvangt.