Gericht op gezondheidswinst
Gericht op gezondheidswinst
03 FEBRUARI 2025
Het team Opleiden en Professionaliseren van de Coalitie Leefstijl in de Zorg, onder regie van Vereniging Arts en Leefstijl, werkt samen met Alliantie Voeding in de Zorg aan de ontwikkeling en implementatie van leerdoelen rondom leefstijl en voeding in alle geneeskundeopleidingen in Nederland. Op die manier wordt ingespeeld op de noodzaak en groeiende behoefte om leefstijl integraal onderdeel te maken van medische curricula. Want ondanks het potentieel dat leefstijl heeft om chronische aandoeningen – zoals obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 - te voorkomen of te verminderen, is het nauwelijks onderdeel van het medisch curriculum. Een inventarisatie uit 2020 laat zien dat geneeskundestudenten in Nederland gemiddeld 57 uur (3,8%) aan leefstijl gerelateerde educatie tijdens hun bacheloropleiding krijgen. Recent onderzoek (2023) bij alle geneeskunde opleidingen laat vorderingen bij, én flinke verschillen tussen de opleidingen zien. In het project richt één werkgroep zich expliciet op leerdoelen voeding en een andere werkgroep richt zich op overstijgende doelen en andere leefstijlelementen namelijk alcohol, middelengebruik, fysieke activiteit, slaap en ontspanning. De resultaten worden gebundeld en op elkaar afgestemd.
Manon van den Berg (Themaleider Voeding, voedings- en leefstijlonderzoeker en universitair docent voeding -en leefstijlonderwijs binnen het Radboudumc) en Femke Rutters (universitair hoofddocent Amsterdam UMC, leefstijlonderzoeker en Principal Educator leefstijlonderwijs aan de UvA) werden door Coalitie Leefstijl in de Zorg geïnterviewd over dit project en over wat er allemaal komt kijken bij de ontwikkeling van deze leerdoelen voor geneeskundeopleidingen.
Het project is een vervolg op eerdere projecten van Alliantie Voeding in de Zorg om in zorgopleidingen meer aandacht te realiseren voor voeding, leefstijl en overgewicht. Ook kunnen we voortborduren op het lerend netwerk dat sinds 2018 is opgebouwd, met specifiek de werkgroep Voeding in Geneeskundeopleiding. In deze werkgroep, getrokken door Alliantie Voeding in de Zorg, zijn alle medische faculteiten vertegenwoordigd als ook de stakeholders Nederlandse Vereniging voor diëtisten (NVD), Student en Leefstijl en Wageningen Universiteit. In deze werkgroep werd gesignaleerd dat er nauwelijks aandacht was voor voeding in de opleidingen (29 uur in de gehele bacheloropleiding) en is er nagedacht over wat prioriteit zou moeten hebben. Zo groeide binnen de werkgroep de behoefte aan concrete leerdoelen om handvatten te bieden.
“We zijn al een heel eind met het vormgeven van de leerdoelen. Daarbij werken we samen met Alliantie Voeding in de Zorg, de werkgroep Voeding in het Geneeskundeopleiding, de werkgroep Preventie & Leefstijl van het NVMO (Nederlandse Vereniging voor Medische Onderwijs), Student en Leefstijl, Onderwijscommissie Geneeskunde (OCG; officieel advies orgaan van de Nederlandse Federatie van Universitair Medisch Centra), maar ook met anders stakeholders, zoals het Voedingscentrum. We toetsen bij experts vanuit het gehele leefstijlveld of we compleet zijn in onze leerdoelen en of de juist prioritering hebben aangebracht”, vertelt Manon van den Berg, die trekker is van de voedingsdeel.
We proberen te komen tot overkoepelende leerdoelen in een kort, overzichtelijk maar tegelijkertijd compleet document. We zullen de leerdoelen onderverdelen in ‘must haves’ die terug moeten komen in de basisopleiding en ‘nice to haves’ die wellicht een plek kunnen krijgen in vervolgopleidingen. “We hebben onze leerdoelen meerdere keren besproken met stakeholders om te zorgen dat ze breed gedragen worden. Iedereen benadrukt het belang van leefstijl en voeding als integraal onderdeel van de geneeskundeopleiding. Dat betekent niet dat elke arts een leefstijlarts moet worden, maar leefstijl moet wel in hun toolbox zitten. Het is essentieel dat artsen, ongeacht hun specialisatie, het gesprek over leefstijl en voeding durven aan te gaan. Want als zij het niet doen, wie dan wel?”, aldus Femke Rutters. Het is waardevol dat toekomstig artsen zelf wat weten over leefstijl, zich comfortabel voelen om het leefstijlgesprek aan te gaan, maar zich ook realiseren wanneer en naar wie ze kunnen doorverwijzen”, vertelt Femke Rutters. De leerdoelen voeding en leefstijl zijn zo goed als klaar en afgestemd met alle stakeholders. Er zal nog wat laatste finetuning plaatsvinden en dan zijn ze gereed.
Op 15 en 16 mei 2025 vindt het NVWO-congres plaats. Daar wordt een pre-conference workshop gegeven waarin de projectgroep de ontwikkelde leerdoelen en eerste resultaten van het onderzoek zal presenteren. Manon van den Berg: “Uiteindelijk willen we dat iedereen achter deze leerdoelen kan staan en dat ze aansluiten bij de behoefte zodat ze vervolgens succesvol geïmplementeerd zullen worden. Voor blijvend effect moeten de leerdoelen en bijbehorend onderwijs expliciet worden opgenomen in alle curricula. Zo zorgen we ervoor dat toekomstige artsen, ongeacht hun universiteit, eenduidig worden opgeleid in leefstijl.”
In 2025 werkt Alliantie Voeding in de Zorg samen met de partners aan het inbedden van de specifieke leerdoelen in de onderwijsactiviteiten en het versnellen van onderwijsvernieuwing. Margriet Bosselaar, Beleidsmedewerker & projectleider, Faculteit Geneeskunde UMC Utrecht, is trekker van dit thema en ondersteunt, samen met Alliantie Voeding in de Zorg, de opleidingen om zowel binnen en tussen de opleidingen te werken aan implementatie. Bestaand onderwijs wordt getoetst op leerdoelen, er wordt nagegaan wat beschikbaar is aan onderbouwde materialen en er wordt gezocht naar koppelkansen en constructieve alignement (leerdoel, materiaal, toetsing). Ook worden laagdrempelig best-practices uitgewisseld over onderwijsontwikkeling, maar ook over docentbetrokkenheid – en professionalisering. “Daadwerkelijke verandering en implementatie kost tijd en geld. Met de huidige bezuinigingen op onderwijs en zorg houd ik mijn hart vast. En dat terwijl het nu meer dan ooit belangrijk is dat we doorgaan met preventie van leefstijl gerelateerde ziekten”, stelt Manon van den Berg.
De afgelopen jaren heeft Alliantie Voeding in de Zorg in opdracht van het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport en via de Rijk-Regiodeal Foodvalley met alle opleidingen en stakeholders een beweging gerealiseerd om de aandacht voor leefstijl en voeding in zorgopleidingen, zoals verpleegkunde en geneeskunde te vergroten. Hiermee sluiten we aan op de ambities in het Nationaal Preventieakkoord en Integraal Zorgakkoord, welke zijn gericht op brede kennis over leefstijl en achterliggende problematiek van obesitas in al het onderwijs voor zorg en welzijnsprofessionals (uiterlijk in 2030). “We zijn nu gericht bezig voor het geneeskunde onderwijs, maar wel met het oog op een warme overdracht naar andere opleidingen. Voor medische opleidingen op HBO- en MBO-niveau zal deze aanpak en kunnen sommige onderwijsonderdelen zeker interessant zijn ”, besluit Femke Rutters.
Lees hier het hele interview van Coalitie Leefstijl in de Zorg.
Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig
