14 APRIL 2021

Fit een operatie door

Een operatie, en de ziekenhuisopname eromheen, is een ingrijpende gebeurtenis, zeker voor ouderen. Zij zijn extra kwetsbaar en lopen meer risico op complicaties. Voldoende bewegen en gezonde voeding dragen bij aan een beter en sneller herstel. Via Alliantie Voeding de Zorg werken Ziekenhuis Gelderse Vallei, Rijnstate en Wageningen University & Research samen aan optimale voedings- en beweegzorg bij een operatie: voor, direct rondom en na de ingreep.

Fit een operatie door

Via Alliantie Voeding in de Zorg vindt al jaren onderzoek plaats naar de rol van voeding en bewegen rondom orthopedische, chirurgische en bariatrische ingrepen. ‘Een operatie lijkt op topsport: het geeft vergelijkbare belasting op het lichaam,’ stelt Flip Kruyt, chirurg in Ziekenhuis Gelderse Vallei en bestuurslid bij Alliantie Voeding in de Zorg. ‘Patiënten doen er dan ook goed aan om voldoende te bewegen en goed te eten, zowel voor als na de operatie. Via Alliantie Voeding in de Zorg doen we wetenschappelijke kennis op om mensen daarbij te helpen.’ Vanuit Rijnstate werkt hoogleraar aan Wageningen University & Research en chirurg Eric Hazebroek aan optimale voedingszorg voor patiënten met morbide obesitas - voor en na bariatrische chirurgie. Lees over onze onderzoeken op de projectpagina “Fit een operatie door”.   

Goed gevoed de operatie in
‘Veel patiënten gaan al ondervoed een operatie in, wat de kans op complicaties en zelfs op overlijden verhoogt,’ vertelt Harm van Noort, verpleegkundig onderzoeker. Harm werkt aan zijn promotieonderzoek onder leiding van Ben Witteman (WUR, ZGV) en prof. Hester Vermeulen en dr. Getty Huisman (Radboudumc). Uit zijn onderzoek blijkt dat het loont om verpleegkundige voedingszorg in te zetten: het leidt tot betere preoperatieve voedingsinname(1). ‘De patiënt informeren over het belang van voeding en de risico’s van ondervoeding helpt al. Daarbij is het belangrijk per patiënt de oorzaak te achterhalen, zodat gericht actie kan worden ondernomen: denk aan voldoende beweging, goede pijnbestrijding en optimale mondgezondheid. Om voldoende te eten is het ook belangrijk dat de patiënt zelf inzicht krijgt in zijn eetpatroon. Herhaalafspraken en een betrokken familie ondersteunen bij voldoende voedselinname. Ook het tijdig inschakelen van een diëtist voor eventuele aanvullende voedingstherapie ondersteunt.’

Nuchter voor een operatie?
Na de prehabilitatie komt de direct preoperatieve fase, waarin patiënten nuchter moeten blijven om aspiratie tijdens de anesthesie te voorkomen. Onderzoek in Ziekenhuis Gelderse Vallei en Amsterdam UMC – locatie AMC laat zien dat patiënten te vroeg stoppen met eten en drinken2. 90,3% van de patiënten is langer dan zes uur nuchter en slechts 1 op de 3 patiënten start binnen vier uur na de OK met eten. Eén op de vier patiënten eet preoperatief zelfs meer dan 18 uur niets meer. En bijna 68% van de patiënten stopt te vroeg met het drinken van heldere dranken; één op de vijf drinkt meer dan 12 uur voor de operatie helemaal niets meer. Ongeveer de helft van de patiënten denkt vanaf middernacht nuchter te moeten zijn. Naast aandacht voor nuchter zijn is het belangrijk om goede informatie over het belang van eten en drinken tussen zes tot twee uur voor de operatie te verstrekken. Elke patiënt kan bijvoorbeeld twee uur vooraf een koolhydraatrijke drank worden aangeboden. Dit is veilig én zorgt voor minder honger en dorst bij patiënten en zelfs voor een kortere opnameduur. Bewustwording hiervan bij patiënten en zorgprofessionals kan helpen om patiënten beter gevoed de operatie te laten ondergaan.

ProActief: trainen en extra eiwit voor een operatie
Een operatie zorgt voor verlies van spiermassa en spierkracht - ouderen lopen nog meer risico daarop. Hoe kunnen we patiënten bij electieve operaties daarop beter voorbereiden? Die vraag staat centraal in het ProActief onderzoek. In het onderzoek werken fysiotherapeut Ellen Oosting en diëtist Mirjam Holverda van Ziekenhuis Gelderse Vallei nauw samen met Marco Mensink van Wageningen Universiteit. De studie vindt plaats binnen het Zorgpad Actief Herstel dat in Ziekenhuis Gelderse Vallei wordt ingezet voor patiënten die een nieuwe heup of knie krijgen. Binnenkort zullen de eerste patiënten starten met de ProActief studie. In de ProActief studie worden resultaten van de eerdere onderzoeken ProMuscle en de STEP -studie toegepast en onderzocht in de zorgpraktijk. Lees meer hierover in het recente artikel in VoedingNu.

Meer lezen
1. van Noort HHJ, Witteman BJM, Vermeulen H, Huisman-de Waal G, Basic Care Revisited research. An outpatient nursing nutritional intervention to prehabilitate undernourished patients planned for surgery: A multicentre, cluster-randomised pilot study. Clin Nutr. 2019.

2. van Noort HHJ, Eskes AM, Vermeulen H, Besselink MG, Moeling M, Ubbink DT, Huisman-de Waal G, Witteman BJM Fasting habits over a 10-year period: An observational study on adherence to preoperative fasting and postoperative restoration of oral intake in 2 Dutch hospitals. Surgery March 2021

3. Fit een operatie in -  VoedingNU4. Projectpagina ‘Fit een operatie door’ 

5. Veel patiënten onnodig lang nuchter voor een operatie - Nursing 



Schrijf u nu in voor onze nieuwsbrief!

Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig

Bekijk hier de laatste nieuwsbrief

Uw persoonsgegevens worden conform onze Privacy- en Cookieverklaring verwerkt. Uitschrijven kan onderaan iedere nieuwsbrief die u van ons ontvangt.