Gericht op gezondheidswinst
Gericht op gezondheidswinst
28 NOVEMBER 2024
Wat duurzame voeding voor de aanwezigen betekent? Vooral woorden als “plantaardig”, “lokaal”, “gezond” en “lekker” werden ingevoerd in de mentimeter aan het begin van het symposium. De transitie naar een gezonder voedingsaanbod heeft in 2018 een boost gekregen naar aanleiding van het Nationaal Preventie Akkoord (NPA). Iris de Koning vertelde dat destijds als doel is gesteld dat in 2025 de helft van de ziekenhuizen een gezond voedingsaanbod heeft voor patiënten, medewerkers en bezoekers. Uiterlijk in 2030 geldt dat voor alle ziekenhuizen. ‘Eind 2022 kwam daar de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 bij. Daarin is afgesproken dat uiterlijk in het jaar 2030 de verhouding dierlijke:plantaardige eiwitten op 40:60 ligt voor medewerkers en bezoekers. Voor cliënten en patiënten spannen we ons in om datgene te doen dat medisch verantwoord is.’ Sinds 2023 wordt er binnen Goede Zorg Proef Je gewerkt aan het integreren van de doelen uit het preventieakkoord en de Greendeal. Zo wordt er gewerkt aan zowel gezondheid als duurzaamheid, waarbij specifiek gekeken wordt naar de eiwittransitie. Om dit te bereiken zijn bijvoorbeeld vragen over duurzaamheid toegevoegd aan het monitoringsdocument en werkt Goede Zorg Proef Je samen met ziekenhuizen, leveranciers en producenten zodat er betere alternatieven verkrijgbaar zijn, zoals in de categorie plantaardig broodbeleg. Inmiddels zijn 63 van de 70 Nederlandse ziekenhuizen aangesloten bij Goede Zorg Proef Je. De Koning vertelt dat Goede Zorg Proef Je onder andere ondersteunt in communicatie en onderzoek. ‘We ontwikkelden bijvoorbeeld een toolkit met praatkaarten, factsheets en andere documenten. Nieuw is de deze maand verschenen factsheet “De voedingsassistent als ambassadeur van het voedingsaanbod in ziekenhuizen”.
Het grootste deel van de maaltijden in ziekenhuizen wordt genuttigd door medewerkers en bezoekers. Onderzoeker Ingeborg Brouwer vertelde dat de Gezondheidsraad in een rapport concludeerde dat met een eiwitverhouding 60% plantaardig en 40% dierlijk de eiwitinname van volwassenen ruim voldoende en van voldoende kwaliteit is en niet tot problemen leidt in de voorziening van eiwit en essentiële aminozuren. ‘Maar', benadrukte Brouwer, ’Er blijft wel aandacht nodig voor kwetsbare patiënten. Wat is voor hen haalbaar? Daarom hebben we het bij patiënten over goede voeding. Prof. Luc van Loon van Maastricht University vertelde dat zowel eiwitten in de voeding als fysieke activiteit belangrijke anabole stimuli voor spieraanmaak zijn. ‘Het vermogen om de spieraanmaak te stimuleren hangt af van de biobeschikbaarheid en biofunctionaliteit van het eiwit. Over het algemeen wordt aangenomen dat dierlijke eiwitten beter geschikt zijn om de spieraanmaak te stimuleren dan plantaardige eiwitten, maar ook plantaardige eiwitten kunnen die rol vervullen.’ Voor eenzelfde hoeveelheid eiwit, is van plantaardige producten meer nodig dan van dierlijke voedingsmiddelen. Juist bij patiënten kan daar een uitdaging liggen, omdat ze vaak een verminderde eetlust hebben terwijl de energie- en eiwitbehoeftes meestal hoog zijn. Volgens Van Loon helpt het hierbij onder andere om meerdere eiwitbronnen te gebruiken die wat betreft essentiële aminozuren complementair zijn. Professionals kunnen het aminozuurprofiel van maaltijden checken met behulp van de AminoFit tool. Diëtist-onderzoeker Hinke Kruizenga: ‘Deze gratis online tool berekent per maaltijd de hoeveelheid eiwit en het aminozuurprofiel, rekening houdend met de verteerbaarheid. Vervolgens geeft de tool adviezen om het aminozuurprofiel van de maaltijd compleet te maken. De AminoFit tool is echt een praktische tool. Kruizenga berekende dat een lunch van 2 volkoren boterhammen met pindakaas én te weinig eiwit bevat voor een maaltijd, én een onvolledig aminozuurprofiel heeft. Door een glas sojadrink toe te voegen, zijn hoeveelheid eiwitten en aminozuurprofiel wel compleet. Ook plant-based Chef Kenny van Dijk liet zien hoe je praktisch invulling kunt geven aan de eiwittransitie. Hij ontwikkelde 7 plantaardige recepten die lekker, vol smaak en haalbaar zijn én geschikt zijn voor in de zorg. Hij gebruikte hiervoor de ALPHA-tool van Pol Grootswagers: ‘Ook met deze tool breng je de eiwitkwaliteit van een maaltijd in kaart en worden meer factoren meegenomen: de aminozuursamenstelling, verteerbaarheid en combinaties van eiwitbronnen die elkaar aanvullen.’
Dagvoorzitter Prof. dr. Koen Joosten: ‘Als grootste restaurant van Nederland, met een omzet van 2 miljard per jaar, zijn in de zorgsector in Nederland de afgelopen tijd de voedingsconcepten herschreven. Meer plantaardig, minder verspilling en een structurele samenwerking tussen de afdelingen diëtetiek en facilitair.’ Gerard Teuling van MVO Nederland is van mening dat ziekenhuizen, met een keuze voor Nederlandse boeren die inzetten op een duurzame voedselproductie, een flinke impact kunnen hebben op de biodiversiteit en broeikasemissies. Hij adviseert om gezamenlijke afspraken te maken met leveranciers en cateraars en op zoek te gaan naar manieren om dit een plek te geven in de aanbesteding. Tijdens het symposium werden initiatieven getoond die laten zien dat boeren betrokken worden om natuurinclusief te gaan boeren en dat lokaal geproduceerde producten in de zorgsector gebruikt gaan worden. “Broodje Utrecht” is een concreet voorbeeld van een nieuw model van regionale samenwerking. En in Collectief Oogsten van gezondheid zit Goede Zorg Proef Je aan tafel en worden stappen gezet voor inkoop bij natuurinclusieve boeren en tuinders.
Praktische voorbeelden te over tijdens het symposium, ook op het gebied van verminderen van verspilling. Zo vertelde hoofd voeding in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en gastvrouw tijdens het symposium Elly Baak over de invoering van een “Chef’s menu” en een slimme weegschaal in de keuken van het LUMC. In plaats van veel verschillende menu’s waaruit patiënten kunnen kiezen, is er nu één “Chefs menu”. Daarnaast kunnen patiënten zelf een maaltijd samenstellen uit losse componenten, zoals vlees, vis, vegetarische opties en groenten. Om de voedselverspilling beter in kaart te brengen heeft het LUMC een slimme weegschaal aangeschaft die middels foto’s en het gewicht van voedsel kan monitoren wat er verspild wordt op een dag. Hierdoor wordt er minder ingekocht worden en zijn portiegroottes aangepast waardoor de voedselverspilling met 60% is teruggebracht. Dat scheelt kosten én leidt tot een CO2-reductie van ongeveer 77.500 kg per jaar.
Josine Stuber, postdoctoraal onderzoeker in het Amsterdam UMC pleitte voor een echte systeemaanpak om te komen tot een voedselomgeving waarin gezond de norm is. ‘Er is geen silver bullet om de voedselomgevingen in ziekenhuizen gezonder te maken. Wat we wel nodig hebben is een pakket aan maatregelen en stakeholders vanuit alle lagen in het systeem. Het delen van successen en samenwerken is daarbij cruciaal.’ Margot de Regt, projectleider Alliantie Voeding in de Zorg: ‘Vandaag werd maar weer eens duidelijk hoe complex veranderen is. Toch blijft de kracht van kennis delen onmisbaar, net als leren van wat werkt maar juist ook van wat niet werkt. Daar gaan we de komende jaren mee verder. Het symposium gaf hier volop inspiratie voor.’
Het symposium werd georganiseerd door Goede Zorg Proef Je (een initiatief van Alliantie Voeding in de Zorg) samen met projectgroep Duurzame Voeding in Ziekenhuizen (van Nederlandse Federatie van Universitaire Medische Centra, NFU). Een speciale dank gaat ook uit naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en alle sponsoren.
Onze digitale nieuwsbrief verschijnt regelmatig
