Jaarlijks ondergaan in Nederland ongeveer 12.000 mensen met ernstige obesitas een operatie die hen helpt af te vallen: bariatrische chirurgie. Rijnstate, Vitalys en Wageningen University & Research werken via Alliantie Voeding in de Zorg samen aan optimale voedingszorg voor deze patiënten - voor en na de ingreep.
Bij bariatrische chirurgie wordt de maag verkleind; soms worden ook de darmen omgeleid. De ingreep blijkt een uitkomst voor mensen met ernstige obesitas die al van alles hebben geprobeerd om af te vallen. Vitalys, onderdeel van Rijnstate, is één van de grootste klinieken in Nederland voor bariatrische chirurgie. Chirurgen voeren hier jaarlijks meer dan 1.250 operaties uit. Ook in Ziekenhuis Gelderse Vallei vinden bariatrische operaties plaats.
Bariatrisch chirurg Eric Hazebroek is buitengewoon hoogleraar ‘Nutrition and Obesity Treatment’ aan Wageningen University & Research (WUR). Onder zijn leiding werken diverse promovendi aan deelstudies in onze onderzoekslijn Obesitas.
Het project ondersteunt de aanpak van overgewicht via het Nationaal Preventie Akkoord, en de activiteiten van Alliantie Voeding in de Zorg binnen dit initiatief.
Projecten en resultaten
Voedingsstatus na bariatrische chirurgie
Elke bariatrische operatie, beïnvloedt in meer of mindere mate de anatomie en fysiologie van het maagdarmstelsel. Patiënten hebben hierdoor een verhoogde kans op voedingstekorten en dat kan leiden tot bijvoorbeeld bloedarmoede, osteoporose of ondervoeding. Promovendus
Laura Heusschen doet sinds april 2018 onderzoek naar de voedingsstatus na bariatrische chirurgie.
Optimale vitaminesuppletie: Als onderdeel van de VITAAL-studies hebben collega’s gekeken naar de optimale samenstelling van multivitaminen voor patiënten die een gastric bypass hebben ondergaan. Op dit moment bestuderen zij een supplement voor patiënten met een gastric sleeve. Samen met onderzoekers in het Catharina ziekenhuis, Franciscus Gasthuis & Vlietland en het OLVG kijken de onderzoekers ook hoe de therapietrouw ten aanzien van supplementen verbeterd kan worden. Daarnaast bestuderen ze alternatieve methoden van vitaminesuppletie, zoals het geven van injecties.
Zwangerschap: De NEWBIE-studie is een multicenter cohortstudie waarin vrouwen die zwanger worden na een bariatrische ingreep worden gevolgd. Deze studie loopt in het Rijnstate Ziekenhuis, Ziekenhuis Gelderse Vallei en het Maxima Medisch centrum. De onderzoekers willen de voedingsstatus in kaart brengen, en de invloed daarvan op het verloop van de zwangerschap en de ontwikkeling van het ongeboren kindje.
Lees meer >>>
Preoperatief gewichtsverlies: Gewichtsverlies voorafgaand aan de operatie kan leiden tot verkleining van de lever en afname van vetweefsel in de buik (abdominaal vet). Dit heeft mogelijk een positief effect op de uitvoerbaarheid van de operatie en het gewichtsverlies op de lange termijn. In de PREBA-studie wordt onderzocht of dit daadwerkelijk zo is. Patiënten worden willekeurig ingedeeld in een dieetgroep en een controlegroep. De dieetgroep volgt twee weken voorafgaand aan de operatie een ‘laag-calorisch dieet’.
Eetscore: Onderzoekers hebben gekeken in hoeverre voedingsmonitorings- en screeningtool
Eetscore toepasbaar is voor bariatrische patiënten. Ook is de kwaliteit van de voeding voor en na bariatrische chirurgie onderzocht.
Gewichtsverlies na bariatrische chirurgie
De belangrijkste oorzaak van gewichtsverlies na bariatrische chirurgie is waarschijnlijk dat mensen minder gaan eten. Hoe dit precies komt, daarover bestaan verschillende theorieën. Sinds oktober 2019 werkt promovendus
Yonta van der Burgh aan het ontrafelen van een aantal van de mechanismen achter het gewichtsverlies, om de behandeling verder te kunnen verbeteren.
Voedselvoorkeur: In samenwerking met prof. dr. Marco Bueter, chirurg en hoogleraar aan de Universiteit van Zürich, doet zij metingen met een speciaal ontwikkelde ‘Drinkometer’. Patiënten krijgen pre- en postoperatief verschillende soorten drankjes aangeboden die variëren in vet- en suikergehalte. De Drinkometer geeft vervolgens aan hoeveel en hoe snel ze die consumeren. Er wordt ook gekeken naar smaakverandering voor en na een bariatrische ingreep, met gegevens uit een smaakdatabase ontwikkeld door WUR.
Lees meer >>>
Maagontlediging: Onderzoek naar de maagontlediging na bariatrische chirurgie gebeurt in samenwerking met WUR en de afdeling nucleaire geneeskunde en radiologie van het Rijnstate Ziekenhuis. Ook de 3T-MRI scanner van Ziekenhuis Gelderse Vallei wordt gebruikt. Samen met dr. Paul Smeets (WUR) en Laura Deden (Rijnstate) bepaalt Yonta de snelheid van voedselpassage door de verkleinde maag, de gastric pouch, met een MRI-scan. Deze meting wordt gedaan bij mensen die zeer veel of juist zeer weinig gewicht zijn verloren na een gastric bypass. Het onderzoek wordt herhaald bij patiënten die een gastric sleeve-operatie hebben ondergaan.
Maagdarmproblemen: Door bariatrische operaties verandert de anatomie van het maagdarmstelsel en dat leidt bij bijna één op de drie patiënten tot buikpijn. Dit komt mogelijk door een verminderde afgifte van verteringsenzymen en het vaker voorkomen van bijvoorbeeld lactose-intolerantie en bacteriële overgroei. Buikpijn kan echter ook veel andere oorzaken hebben. De QUINT-studie, een groot onderzoek naar buikklachten en voedingsinname vijf jaar na de operatie, moet helderheid verschaffen. Deelnemers vullen vragenlijsten in over buikklachten en andere klachten voor en na de operatie. In de BARICO-studie, een samenwerking tussen TNO en de Radboud Universiteit wordt gekeken naar de relatie tussen buikklachten en veranderingen in het microbioom in het maagdarmkanaal.
Begeleidingstraject rondom bariatrische chirurgie
Blijvend gewichtsverlies en toegenomen gezondheid is het doel van een maagverkleinende operatie, maar dit is geen garantie. Zeker op de langere termijn zijn er veel factoren die het moeilijk kunnen maken om het gewicht, de gezondheid en kwaliteit van leven te behouden of verder te verbeteren. Hierbij spelen biologische en psychologische factoren maar ook leefstijl- en omgevingsfactoren een rol. Op dit moment wordt een traject voor en na de operatie met begeleiding door onder andere een arts, verpleegkundige, psycholoog en diëtist gezien als ‘best practice’. Het is echter nog onduidelijk welke samenstelling, intensiteit en timing optimaal is. Vanaf 2021 doet promovendus
Nadia Botros bij Vitalys onderzoek naar deze begeleiding voor en na een bariatrische operatie. Nadia kijkt hierbij onder andere naar de behoeften, ervaringen en verwachtingen van mensen die het begeleidingstraject bij Vitalys hebben gevolgd.
Lees meer >>>
Verbeteren van chirurgische technieken
Voor veel patiënten met morbide obesitas is bariatrische chirurgie de meest effectieve behandeling. Toch komt ongeveer 25% van de patiënten na een paar jaar weer aan. Promovendus
Sietske Okkema onderzoekt sinds november 2019 of verbetering van chirurgische technieken dit kan voorkomen.
Gewichtsverlies behouden: Onderzoekers hebben de afgelopen tijd verschillende aanpassingen van de gastric bypass bestudeerd, zoals het verlengen en versmallen van de maagpouch of het plaatsen van een bandje rond de maagpouch. De resultaten na drie jaar zijn veelbelovend en de komende jaren worden ook gegevens verzameld over de situatie na vier en vijf jaar. Er vindt ook een studie plaats naar het plaatsen van een bandje om de verkleinde maag: kan die gewichtstoename na een gastric sleeve-operatie tegengaan? Deze studie wordt uitgevoerd in samenwerking met het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en het Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen.
Dumping syndroom: Verbeterde chirurgische technieken verminderen mogelijk ook de kans op het zogenaamde ‘dumping syndroom’, een probleem dat vooral optreedt na een gastric bypass. Het kenmerkt zich door klachten als hartkloppingen, duizeligheid, een vol gevoel en buikpijn. Het plaatsen van een bandje om de maagpouch kan de maagontlediging vertragen en zo mogelijk de klachten verminderen. Het werkingsmechanisme wordt verder onderzocht.
Samenwerkingen
Bij alle studies werken de onderzoekers veel samen met experts en onderzoekers in andere ziekenhuizen en instellingen, zowel nationaal als internationaal. Daarnaast begeleidt prof. dr. Eric Hazebroek nog diverse andere promovendi in hun onderzoeken naar bariatrische chirurgie: zo bestudeert Claudia Berends (Vitalys/Rijnstate) het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) en verdiept Marieke Smelt (Catharina Ziekenhuis) zich in vitaminetekorten. Ralph Gadiot (Franciscus Gasthuis & Vlietland) promoveert op operatieve technieken.
Gericht op gezondheidswinst
