Jaarlijks ondergaan in Nederland ongeveer 12.000 mensen met ernstige obesitas een operatie die hen helpt af te vallen: bariatrische chirurgie. Rijnstate, Vitalys en Wageningen University & Research werken via Alliantie Voeding in de Zorg samen aan optimale voedingszorg voor deze patiënten - voor en na de ingreep.
Bij bariatrische chirurgie wordt de maag verkleind; soms worden ook de darmen omgeleid. De ingreep blijkt een uitkomst voor mensen met ernstige obesitas die al van alles hebben geprobeerd om af te vallen. Vitalys, onderdeel van Rijnstate, is één van de grootste klinieken in Nederland voor bariatrische chirurgie. Chirurgen voeren hier jaarlijks meer dan 1.250 operaties uit. Ook in Ziekenhuis Gelderse Vallei vinden bariatrische operaties plaats.
Bariatrisch chirurg Eric Hazebroek is buitengewoon hoogleraar ‘Nutrition and Obesity Treatment’ aan Wageningen University & Research (WUR). Onder zijn leiding werken diverse promovendi aan deelstudies in onze onderzoekslijn Obesitas.
De onderzoekslijn draagt bij aan de ambities van het Nationaal Preventie Akkoord, en de activiteiten van Alliantie Voeding in de Zorg binnen dit initiatief.
Projecten en resultaten
Voedingsstatus na bariatrische chirurgie
Elke bariatrische operatie beïnvloedt de anatomie en fysiologie van het maagdarmstelsel. Patiënten hebben hierdoor een verhoogde kans op voedingstekorten wat kan leiden tot bijvoorbeeld bloedarmoede, osteoporose of ondervoeding. Post-doc onderzoeker
Laura Heusschen deed van 2018-2023 promotieonderzoek naar de voedingsstatus na bariatrische chirurgie:
winning by losing? Nutritional consequences of bariatric surgery. Sindsdien werkt post-doc Laura samen met
Agnes Berendsen (assistant professor, WUR) en
Rebecca Schipper (promovenda, WUR) aan de MONUCO studie.
Voeding na obesitasbehandeling
De MONUCO (Monitoring Nutritional Consequences of Obesity Treatment) studie richt zich op de langetermijngevolgen van veranderingen in voedingsinname en -status, evenals op spiermassa en botmineraaldichtheid, bij vrouwen die een chirurgische of medicamenteuze obesitasbehandeling hebben ondergaan. Ook spierkracht, vet-infiltratie in de spieren en vetweefsel in het beenmerg worden bestudeerd. Minimaal 1150 vrouwen (18-55 jaar) die in aanmerking komen voor obesitasbehandeling worden geïncludeerd uit meerdere Nederlandse obesitascentra. Metingen in deze 10-jarige cohortstudie vinden plaats 6 weken vóór de operatie, na 3 en 6 maanden, en jaarlijks tot 10 jaar na de operatie.
Geboortecohort
Het geboortecohort van de MONUCO-studie monitort zwangere vrouwen en hun kinderen tot vier jaar postpartum. Deelnemers uit de MONUCO studie die zwanger worden kunnen instromen in dit geboortecohort. Daarnaast worden andere zwangere vrouwen met een geschiedenis van obesitasbehandeling geïncludeerd via gynaecologen en verloskundigen-praktijken om zo een geboortecohort van 400 kinderen en hun moeders te realiseren. Metingen bij de moeder en het kind vinden plaats in elk trimester van de zwangerschap, evenals twee en zes maanden postpartum en jaarlijks tot vier jaar na de bevalling.
De MONUCO studie wordt mogelijk gemaakt door een grant van 4TU en is onderdeel van het RECENTRE consortium. Het geboortecohort van MONUCO wordt mede mogelijk gemaakt door een seedgrant van Alliantie Voeding in de Zorg.
Gewichtsverlies na bariatrische chirurgie
Voor veel patiënten met ernstige obesitas is bariatrische chirurgie de meest effectieve behandeling. Toch valt niet iedereen even veel af en komt een deel van de patiënten na een paar jaar weer aan. Promovendi Mitchell Harker en
Sietske Okkema onderzoeken of een verbetering van chirurgische technieken dit kan voorkomen. Er lopen studies naar het verlengen en versmallen van de maagpouch na een gastric bypass of het plaatsen van een bandje rond de maagpouch na een gastric bypass of sleeve (UPGRADE en RING studie).
Verbeterde chirurgische technieken verminderen mogelijk ook de kans op het zogenaamde ‘dumping syndroom’, een probleem dat vooral optreedt na een gastric bypass. Het kenmerkt zich door klachten als hartkloppingen, duizeligheid, een vol gevoel en buikpijn. Het plaatsen van een bandje om de maagpouch kan de maagontlediging vertragen en zo mogelijk de klachten verminderen (CARB studie).
Maagontlediging: Naast dumping klachten zijn er andere complicaties die kunnen optreden na een gastric bypass of sleeve. Promovenda Tessa Veerbeek doet onderzoek naar het ontstaan, diagnosticeren en behandelen van deze complicaties. Er wordt multidisciplinair samengewerkt om nieuwe technieken te ontwikkelen en implementeren. Ook kijkt Tessa naar postoperatief gewichtsbeloop en de verschillen tussen patiënten hierin. Er wordt gekeken naar welke mechanismen mogelijk ten grondslag liggen aan goed of slecht gewichtsverlies, en waardoor en bij wie gewichtstoename na een bariatrische ingreep ontstaat.
Maagdarmproblemen: Door bariatrische operaties verandert de anatomie van het maagdarmstelsel en dat leidt bij één op de drie patiënten tot buikpijn. Dit komt mogelijk door een verminderde afgifte van verteringsenzymen en het vaker voorkomen van bijvoorbeeld lactose-intolerantie en bacteriële overgroei. Buikpijn kan echter ook veel andere oorzaken hebben. De QUINT-studie bestudeert onder andere buikklachten en voedingsinname vijf jaar na de operatie. Deelnemers hebben vragenlijsten ingevuld over buikklachten en andere klachten voor en na de operatie. Binnen de
BARICO-studie, een samenwerking tussen TNO en de Radboud Universiteit, is gekeken naar de relatie tussen buikklachten en veranderingen in het microbioom in het maagdarmkanaal.
Begeleidingstraject rondom bariatrische chirurgie
Blijvend gewichtsverlies en toegenomen gezondheid is het doel van een maagverkleinende operatie. Zeker op de langere termijn zijn er veel factoren die het moeilijk kunnen maken om het gewicht, de gezondheid en kwaliteit van leven te behouden of verder te verbeteren. Hierbij spelen biologische en psychologische factoren maar ook leefstijl- en omgevingsfactoren een rol. Op dit moment wordt een traject voor en na de operatie met begeleiding door onder andere een arts, verpleegkundige, psycholoog en diëtist gezien als ‘best practice’. Het is echter nog onduidelijk welke samenstelling, intensiteit en timing optimaal is. Vanaf 2021 doet promovendus
Nadia Botros bij Vitalys onderzoek naar deze begeleiding voor en na een bariatrische operatie. Nadia kijkt hierbij onder andere naar de behoeften, ervaringen en verwachtingen van mensen die het begeleidingstraject bij Vitalys hebben gevolgd. Daarnaast is er aandacht voor het gebruiken van voedingsadviezen tijdens het begeleidingstraject en psychologische factoren. Ook wordt onderzoek gedaan naar een nieuwe versie van het begeleidingstraject, waarin een app het traject ondersteund.
Lees meer >>>
Samenwerkingen
Bij alle studies werken de onderzoekers veel samen met experts en onderzoekers in andere ziekenhuizen en instellingen, zowel nationaal als internationaal. Daarnaast begeleidt prof. dr. Eric Hazebroek nog diverse andere promovendi in hun onderzoeken naar bariatrische chirurgie: zo bestudeert Claudia Berends (Vitalys/Rijnstate) de peri-operatieve zorg, met name gericht op het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS).
Gericht op gezondheidswinst
