Darmaandoeningen

Zeker één op de vijf Nederlanders heeft regelmatig buikklachten. Onderzoekers en zorgverleners onderzoeken via de Alliantie Voeding in de Zorg de rol van voeding bij het ontstaan en de behandeling van veel voorkomende darmaandoeningen, zoals het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS), de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en darmkanker. Op basis van het onderzoek ontwikkelen ze voedingsadviezen die de gezondheid en het welzijn van darmpatiënten verbeteren.

“Voeding is de hoeksteen van de behandeling van darmaandoeningen”, zegt Ben Witteman, MDL-arts in Ziekenhuis Gelderse Vallei en buitengewoon hoogleraar Voeding en darmgezondheid in de transmurale zorg aan Wageningen University & Research. “Toch ontbreken hiervoor nog duidelijke richtlijnen.” De studies die tot nu toe gedaan zijn, duurden kort of richtten zich maar op één aspect van het voedingspatroon. “Denk bijvoorbeeld aan de hoeveelheid vezels, zuivel of vitamines die iemand binnenkrijgt.” Witteman hanteert in zijn onderzoek de diet-based approach: hij kijkt naar hoe patiënten hun totale voedingspatroon, en soms ook andere leefstijlaspecten, kunnen verbeteren. In zijn onderzoek maakt Witteman ook gebruik van de Eetscore: een digitale vragenlijst die het voedingspatroon van mensen in kaart brengt.

Projecten

Inflammatoire darmziekten (IBD)  

IBD is een verzamelnaam voor een aantal chronische ontstekingsziekten van de darm, waaronder de ziekte van Crohn (CD) en colitis ulcerosa (UC). Carlijn Lamers, promovendus, onderzoekt de invloed van voeding en bewegen op IBD. Hiervoor maakt ze gebruik van online vragenlijsten, interviews en deed ze een observationeel onderzoek tijdens de Nijmeegse Vierdaagse. Lamers: “Eerdere studies bij IBD richtten zich op voeding óf bewegen, maar wij kijken naar de combinatie van die twee. Bij andere aandoeningen blijkt dat het gelijktijdig aanpakken van voeding én bewegen effectiever is.” In de Crocodile studie krijgen patiënten begeleiding van zowel een diëtist als een fysiotherapeut bij het verbeteren van hun leefstijl. Prof. dr. Ben Witteman en dr. Nicole de Roos van Wageningen University & Research zijn Lamers’ promotor, respectievelijk copromotor.

Eetscore in de dagelijkse zorgpraktijk
Ziekenhuis Gelderse Vallei en Rijnstate ziekenhuis onderzoeken samen met Wageningen University & Research de inzet van de Eetscore bij IBD-patiënten. De Eetscore maakt voeding bespreekbaar in de zorgpraktijk en slaat zo een brug tussen patiënt en MDL-arts of -verpleegkundige. Op basis van de vragenlijst krijgen mensen concrete tips om hun voedingspatroon te verbeteren.

Ben Witteman begeleidde eerder ook Jorrit Opstelten in zijn promotieonderzoek ‘De rol van omgevingsfactoren op het verloop van IBD’. Opstelten liet zien dat IBD-patiënten vaak de neiging hebben door hun aandoening anders te gaan eten. Dit leidt nogal eens tot tekorten aan micronutriënten.

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Promovendus Iris Rijnaarts onderzoekt de rol van voeding bij PDS-patiënten, met als doel de kwaliteit van leven te verbeteren. Mensen met PDS ervaren buikpijn, een opgeblazen gevoel en verandering in de stoelgang, zonder dat er afwijkingen in de darm worden gevonden. Rijnaarts inventariseerde in observatiestudies het verband tussen voeding, klachten en de darm-microbiota. Met de resultaten wordt een interventiestudie uitgevoerd. Rijnaarts: “Iedereen kent wel iemand met buikklachten. Wat helpt, verschilt per persoon. Met dit onderzoek willen we hier helderheid in krijgen.” Rijnaarts wordt begeleid door Prof. Ben Witteman, dr. Nicole de Roos, dr. Nicole de Wit en dr. Erwin Zoetendal. Rijnaarts’ onderzoek is onderdeel van IBSQutrition, een publiek-private samenwerking gecoördineerd door Wageningen Food & Biobased Research. Vanuit Wageningen University & Research zijn daarnaast ook de afdeling Humane Voeding en Gezondheid en het Laboratorium voor Microbiologie betrokken. Daarnaast zijn Winclove, Ingredia, Ingredion, Nexira, Naturex, Bioiberica, Wecare, Roquette en Darling Ingredients betrokken.

Een ander consortium doet onderzoek naar vezelrijke voeding. Een vezelrijke voeding verlaagt het risico op (darm)aandoeningen als constipatie en darmkanker, maar ook de kans op diabetes en hart- en vaatziekten. Maar hoe help je iemand voldoende vezels te eten? In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting zijn interventiestudies uitgevoerd met digitaal gepersonaliseerd voedingsadvies: één bij mensen zonder buikklachten, en één bij mensen met constipatie. Hierin is gekeken naar effecten op de vezelinname, darmklachten en de samenstelling van de darm-microbiota bij deelnemers en naar wat ze vonden van het persoonlijke advies. Rijnaarts: “Voldoende voedingsvezels eten is essentieel voor een goede stoelgang. We wilden met dit onderzoek een tool ontwikkelen die grotere groepen mensen helpt om structureel meer vezels te eten.”

Het onderzoek is onderdeel van het Personalized Nutrition & Health consortium, een samenwerking tussen TNO en diverse onderzoeksgroepen binnen Wageningen University & Research: de afdeling Humane Voeding en Gezondheid, het Laboratorium voor Microbiologie, Wageningen Food & Biobased Research en Wageningen Economic Research. Ook MDLS, Bolletje, Kelloggs, Sensus, Sonneveld, Roquette en Nederlands Bakkerij Centrum (NBC) maken deel uit van het consortium.

Darmkanker

Het effect van voeding en bewegen op de gezondheidsstatus en kwaliteit van leven bij patiënten met darmkanker staat centraal in het COLON-onderzoek. Darmkanker is een van de meest voorkomende kankersoorten. Promovendi Koen Manusama en Judith ten Have werken aan de De SoFit-studie. Deze richt zich juist op vermoeidheid ná dikkedarmkanker. Deelnemers krijgen in deze interventiestudie zes maanden lang coaching op het gebied van voeding en bewegen. Resultaten vinden via het DarmLevercentrum (DLC) van Ziekenhuis Gelderse Vallei hun weg naar de praktijk. In het DLC wordt kennis over voeding, bewegen en darmkanker gebundeld – op het gebied van preventie, behandeling en herstel.

Revalidatie

Willemijn Faber, revalidatiearts in Heliomare, doet promotieonderzoek naar neurogene darmproblemen bij dwarlaesiepatiënten. Deze neurogene darmproblemen komen veelvuldig voor en hebben veel impact op de kwaliteit van leven. Onderzocht wordt of er afwijkingen zijn van het microbioom en of probiotica of een gericht voedingsadvies dit probleem kunnen verminderen.

Rondom een operatie

Witteman begeleidde Harm van Noort in zijn promotieonderzoek ‘Optimaliseren van het herstel van patiënten die een operatie ondergaan door optimale voedings- en beweegzorg in het perioperatieve traject’. Van Noort toonde aan dat verpleegkundigen de aangewezen persoon zijn voor het geven van peroperatief voedingsadvies. Verpleegkundigen staan dichter bij de patiënt dan artsen. Door goed te screenen op ondervoeding en de uitkomsten te koppelen aan een intensieve begeleiding voor en na de operatie kan de ziektelast volgens Van Noort omlaag.

Yvonne van Gameren, Alliantie Voeding in de Zorg

Neem contact op

O.a.: Prof. Ben Witteman, MDL-arts (WUR/ZGV); Peter Wahab, MDL-arts Rijnstate, Marcel Groenen, MDL-arts Rijnstate, Dr. Nicole de Roos, onderzoeker (WUR); Carlijn Lamers, arts-onderzoeker & promovendus (ZGV/WUR; Iris Rijnaarts, promovendus (WUR); Liselot van Erp, arts-onderzoeker & promovendus (Rijnstate); Willemijn Faber, revalidatiearts & promovendus (Heliomare/WUR).